Поэт, прозаик, драматург, публицист, критик-библиограф, переводчик, член Союза писателей России (с 1993г.), член правления Союза писателей Северной Осетии с 1995 г., заместитель Председателя Союза писателей Северной Осетии, секретарь Союза писателей России, лауреат Национальной премии «Яблоко Нартов» в номинации «Литература» (2009). Награжден медалью “Во Славу Осетии”, Почетной грамотой Фонда культуры Н. Михалкова.
Эльбрус Скодтаев родился 14 ноября 1959 г. в с. Сурх-Дигора Северной Осетии. С отличием окончил Сурх-Дигорскую среднюю школу, затем факультет промышленного и гражданского строительства Северо-Кавказского горно-металлургического института (1983). Получил специальность инженера-строителя. В 1983 году был направлен в проектный институт «Севосгипрогорсельстрой», позже работал в «Севосетинэнерго» в качестве инженера-конструктора. Работал мастером и прорабом на строительных участках.
С 1991 года он – редактор отдела прозы и поэзии республиканского литературно-художественного и публицистического журнала «Ираф». С 2007 года работал редактором-переводчиком кафедры ЮНЕСКО СОГПИ.
С 2017 года – главный редактор литературно-художественного и общественно-политического журнала “Ираф”.
Творческую деятельность начал в школьные годы. Он автор многих поэтических сборников, среди которых «Бонивайæн», о котором профессор Тамерлан Камболов писал: «…перевернув обложку книги…, понимаешь: ты не обложку перевернул – ты распахнул ворота в чудесную страну – Дигоргом. Именно здесь живут, любят и страдают герои Эльбруса. Исполинские скалы, зеленые чащобы, синие белопенные реки Дигории – вот тот чистый родник родной земли, в котором поэт черпает свое вдохновение, свою силу и волю к жизни. Здесь его корни, здесь его душа».
Достойное место в творчестве поэта занимает тема природы родного края: весна, подгоняемая солнцем, небесный родник, омывающий землю, прохладный ветерок, пролетающий на легком коне с алым знаменем зари… Значительное место в творчестве Скодтаева занимает любовная лирика.
Эльбрус Скодтаев – автор детских стихов. Сборник «Зернышко души» («Уодигага») рекомендован к изданию Министерством образования РСО-Алания как учебное пособие по внеклассному чтению, вышел в свет в 2019 году. Стихи, вошедшие в книгу «Уодигага», ведут детей дошкольного и младшего школьного возраста в прекрасный, добрый, чистый мир поэзии. Они помогают ощутить красоту и богатство родной речи.
Эльбрус Скодтаев пишет прозаические и драматургические произведения. В 2012 г. вышла в свет книга рассказов, повестей и пьес «Шестое чувство» («Фæсонирхæг»).
Он автор критико-библиографических монографий о творчестве известных осетинских писателей – Г. Малиева, С. Баграева, К. Ходова, С. Хугаева.
Перевел на дигорский язык трагедию У. Шекспира «Ромео и Джульетта» и произведения многих других писателей. В 2015 г. вышла в свет книга «Эхо эпохи» – сборник литературно-критических и научно-исследовательских работ, куда вошли портреты, статьи, рецензии, заметки и интервью, посвященные жизни и творческой деятельности Э. Скодтаева.
В 2019 году в Издательстве “Российский писатель” вышел поэтический сборник на русском языке “Хруст снега”. В том же году в Издательстве “Ир” – поэтический сборник на дигорском языке “Иду во Вселенной” (“Цæун и Дуйнеййи”).
Эльбрус Скодтаев – составитель и автор предисловий более 50 книг: Гарданти Михал «Произведения» («Уадзимистæ», 2007); Баграев Созур «Произведения» («Уадзимистæ», 2005); Гадаев Лазарь «Мольба» («Искурдиадæ», 2008); «Героические нарты («Бæгъатæр нартæ», 2014); Агузаров Савкуй «Посыльный» («Цома», 2009); Тайсаев Сосланбек «Слава Богу!» («Табу Хуцауæн!», 2009); «Пламя на снегу», 2011 – посвящается великому патриоту Родины Хамби Гурдзибееву; Цеов Замадин «Ивулд» («Разлив», 2009); Цеов Замадин «Фæззигон хор» («Осеннее солнце», 2009); Колиев В.Г. «Арæсæн» («Засада», 2001) и др. В 2014 г. он подготовил к изданию книгу «Камал», собрав в один сборник статьи о жизни и творчестве народного поэта Осетии Камала Ходова.
Он один из редакторов и составителей книг: «Происхождение фамилий Дигорского ущелья» («Дигоргоми мугкæгти равзурд», 1997); «Нарты: мифология и эпос на дигорском языке» («Нартæ», 2005); «Осетинские нартские сказания», дигорский вариант (мир богов нартов и эпос на русском языке, 2008); «Дигорское народное творчество» («Дигорон адæмон сфæлдистадæ», 2010); Скодтаев Амурхан «Дыхание Ирафа» («Ирæфи уолæфт», 2008); Хидиров Рамазан «Я видел жизнь свою» («Фæууидтон мæ цард», 2008); Олисаев Мухарбек «Раздумья» («Сагъæстæ», 2005); Гобети Ариган «Зернышко» («Хуари нæмуг», 2007); Цуккиев Крестник «Боль седца» («Зæрди маст», 2011); Цуккиев Крестник «Откровенное слово» («æргом дзурд», 2011); Икаев Авдул «Зеркало жизни» («Царди айдæнæ», 2011) и др.
***
ЗОЛАХЪ ФÆРДУГ
Скъодтати Эльбрус:
«Хори тунæ, куд ефстагдæр,
уотæ нин кæнуй фæстагмæ
хъазардæр, хъазардæр…»
Дæс æма инсæй анземæ хæстæг Скъодтати Эльбрус æнтæстгин фæллойнæ кæнуй дзурдон исфæлдистади.
Уæдæй ардæмæ ин бантæстæй зингæ хуарз гъуддæгтæ исаразун.
Ниффинста цæмæдессаг, хецæнхуз радзурдтæ, уацаутæ, драмон уадзимистæ. Фиццагдæр уой фæрци исдзурдта номдзуд Шекспир дигоронау (дæсни ратæлмаци кодта трагеди Ромео и Джульеттæ»).
Фал, куд æцæг финсæг, уотæ æ архайди, æрмæст æхе финсти мæтæ нæ кæнуй. Еумæйаг литератури ирæзт ин æхсицгон æй. Уой сæраппонд Эльбрус æй адæмон исфæлдистадæ бæстонгæнæг æма хецæн авторти киунугутæ аразæг.
Уотæ, Скъодтати Эльбрус Къибирти Амурхани хæццæ мухурмæ бацæттæ кодтонцæ æма геппи рауагътонцæ дигорон Нарти кадæнгитæ æма уонæн сæ уруссаг тæлмац. Никки æхуæдæг зæрдиуагæй байархайдта зундгонд рохситауæг, адæмон исфæлдистадæ æмбурдгæнæг Гарданти Михали фæллæнттæ æреумæ кæнунбæл. Рацудæнцæ хецæн агъазиау киунугæй. Исаразта Тайсаути Сослæнбеги киунугæ.
Нæуæгæй æнхæстдæргондæй рауагъдмæ бацæттæ кодта Багъæрати Созури уадзимисти æмбурдгонд.
Æрбæстон кодта нури финсгути финститæ æма хецæн киунугутæй рацудæнцæ Гадати Лазæри, Æгъузарти Саукуййи, Икъати Авдули, Олисати Мухарбеги, Цъеути Замæдини, Хидирти Рамазани, уæдта ма берæ æндæр авторти киунугутæ. Е куд нæ ‘й агъаззаг кустбæл нимайгæ!
Æрмæст нур нæ дзубанди е ‘мдзæвгити туххæй æй. Уомæн æма Эльбрус фиццаги-фиццагидæр поэт æй.
Е ‘сфæлдистадон фæндаги райдайæни ин журнал «Мах Дуг»-и рацудæй хъæбæр дзæбæх æлвæст æмдзæвгити цикл. Уони æхсæн бæрæгдæр зиндтæй «Изæр Хусфæрæки».
Уг нин даруй уой нæ цæстæмæ,
Ке нæма ‘й гъæдгæрон мæйдар,
Лæуун туппурбæл, ‘ма фæстæмæ
Гъæдæй æрбайгъусуй мæ зар.
Тайуй бони рохс уингæ-уинун,
Банцадæй согдзауи фæрæт.
Ссæуй уорс мæйæ гъузгæ-гъузун,
Срохс уй е ‘вналдæй Хусфæрæк.
Изæр рæсог æртæх нийтауй
Æмраст нæ зæнхæ-дарæгбæл.
Мæйрохси хицæмæ нийдайуй
Фæрæтгъæр бабæй сатæгбæл.
Цубур æмдзæвгæ, фал цъоппидзаг æй поэзийæй. Æнахур нивтæ: бони батар, уорс мæйи дудзи рохс, курмæ уги æрхун уаст, косæг лæги фæллад уаг, æ фæрæти зæлланг зар…
Гъо, «банцадæй согдзауи фæрæт». Фал ма дзæвгарæ рæстæг азæлунцæ зæнх-æрвон зæлтæ, цæститæбæл гъазунцæ æрдæфгæ нивтæ. Лæг сах истгæй байзадæй къæрццмæ игъосгæ…
Æцæг шедевр мæмæ кæсуй аци æмдзæвгæ дигорон поэзий!
Æвæдзи, е адтæй нифс радтуни нисан.
Литературон арвбæл исзинг æй ирд стъалу, сугъзæрийнæ раздзæгъдтæ итаугæ.
Фал æвзонг уоди разæй хизтонцæ поэзий уæззау, æнæнади нæдтæ, кокойнæ синдзæй æмæхгæди хузæн. Ка ‘й зудта, куд сæбæл рацæудзæнæй?!
…Фал сæбæл рацудæй, тæнбауæр зæрди уæнгити ниттонаутæ кæнгæй.
Уогæ Эльбрус уæлдæр ахурадæ райста ЦКХМИ, æй аразæг. Фал æ реуи тæлфуй поэзий цæхæрзæрдæ æма е фæууæлахез æй. Рараст æй зиндæр фæндагбæл. Уæддæр ин арф математикон зонундзийнæдтæ ба финсти гъуддаги агъаз куд нæ ‘нцæ. Е ‘мдзæвгæ Сафай рæхиси цæгтау аййев исбийуй æма си рауайуй еу æлвæст нерв. Хуæздæр банкъаруй азæлд, уæдта арæхстдæр æй уаз гъуди исзæгъунмæ дæр. Уогæ етæ искурдиади фæрци æнцæ.
Сæрмагонд филологон ахурадæ имæ нæ адтæй, (уогæ, е неци ‘й Хуцауи лæвар скурдиади рази!) æма, уой зонгæй, бундоронæй ахур кодта дуйнеуон, уруссаг, уæдта дигорон æма ирон классикти уадзимистæ.
Нури уæнгæ дæр еудадзуг архайуй поэзий еугур сосæгдзийнæдтæ базонунмæ.
Абони некæмæ батæходуй кæндзæнæй еци гъуддаги. Е æрвæнбæрæг æй æ финсти гъæдæбæл.
Еу гъуддаг ма бафеппайæн: Эльбрус æй æнæбæрцæ кустадзагъд адæймаг. Финсуй æхсæвæй, бонæй, — фæллад нæ зонгæй. Е ин фиддæлти фарнæ æй. Скъодтатæ косунмæ цæхæри хузæн æнцæ. Еци æгъдауæй Эльбрус бафæнзуйнаг æй беретæн (мæхецæй дæр зæгъун).
Абони Эльбрус æй нæ республики хуæздæр поэтти нимæдзи. Косуй бæрнон бунати еунæг дигорон журнал «Ирæф»-и æ фæззинди фиццаг бонæй нури уæнгæ. Фал уæддæр е ‘стурдæр сагъæс æй исфæлдистадæбæл. Æ æрвон азæлдгæнæг, арф гъудихæссæг поэзий фæрци æй бауарзтонцæ хъæбæр берæ киунугæкæсгутæ. Етæ ин, æргъæцмæ нæ лæугæй, æнгъæл кæсунцæ æ нæуæг финститæмæ.
Эльбрусæн бал абоний уалдæнгæ рацудæй цуппар поэтикон æмбурдгонди, еу иннемæй тухгиндæр, уæхæнттæ.
Бæрæгдæр æвдесæн фæцæй уомæн æ фæстагдæр уагъд киунугæ. Хуннуй «Бонивайæн» (2007 анз).
Ба ‘й кастæн æма æнгъæлун: аци киунугæн фæййаурста æ тæккæ дессагдæр зæгъуйнæгтæ! Фал ма ‘ймæ никкидæр æнгъæл кæсдзинан.
Поэт дуйнемæ ракастæй курухондæри цæстæй. Æ гъуди никки фæммæрзæздухтдæр æй, æ тематикæ фæуурухдæр æй.
Аци киунуги дæр Скъодтай-фурт æ финсти уаг не ‘халуй.
Фиццагау, къузур нæдтæбæл цæугæй, æ лирикон герой байзайуй тæнзæрдæй. Бæллуй хуарзæнхæмæ, хуæздæр æстæфуй æрдзи æнæкæрон рæсугъддзийнæдтæ. Мæтæ кæнуй нæ адæми исонбæл, не ‘взаги хъисмæтбæл:
Хуцау, дæ хатирæй, мæ фарст корун æй —
Ес мæ дигоронау барæ дзорунæн?!
Алцæмæй дæр æстъæлфгæ кæнуй поэти æнкъарагæ зæрдæ. Адæм æности дæргъи хуарзæнхæй ци фæййаразтонцæ, етæ еуæй-еу хъуæлæгсæрти фудвæндитæй фехалунмæ æгæр æвгъау ке ‘нцæ. Кенæ ба ескæми топп ку феваст уй. Никки æрдзи уаги бауинуй æрхунæг нивæ:
Цума раст фунæй бацæй будур —
Æдзæрæг, иуæнгмард, æринцадæй,
Кæмидæр ма еу изгæ дзубур
Æ рагъбæл гæбуйау никъкъæндзæг æй.
(140 ф.)
Фал, æвæдзи, рæсугъддзийнæдтæ уингæй, уотæ исрохс уй поэти зæрдæ æма райгурунцæ мæнæ уæхæн рæнгъитæ:
Нæ рæзбуни уалдзигон
Муди тæф цæуй.
Сæнтуорс бали — Балион
Киндзи нин цæуй….
(Æмдз. «Нæ рæзбуни
уалдзигон»-æй)
Цубур æмдзæвги егъау зæрдæрохсгæнæн нивтæ. Рахонун æй æнгъезуй «Гимн уалдзæгæн».
Аци æмдзæвгæ, уæдта ма никки æндæртæ бахастонцæ скъолай ахургæнæн киунугутæмæ. Æгайти-ма!
Мади туххæй финст æмдзæвгитæ киунуги ес еу цалдæр.
Æносмæ баст æнцæ мадæ æма бæдолæ æведуйгæ уарзт æма æрхуни тæгтæй. Етæ, райзол уогæй дæр, сæ дзубанди хæссунцæ æгæсти уагбæл. Æрмæст фæлмæндæр æма уæздандæрæй:
Ци фудхуз дæ, ци сау, —
Азуймаг ку ниццайнæ!
Уотемæй дæ, фæлтау,
Ку нæбал фæууидтайнæ…
(121 ф.)
Мабал ко, мæ мадæ, мæ мæтæй!
Дæ ингæнæн тонунцæ æ фæрстæ…
(168 ф.)
Аци кæугæ-сугæй финститæй адæймаги иуæнгтæ æндзуг кæнунцæ. Хъæбæрдæр багъардзæнæнцæ седзæртæмæ.
Ниггипноз дæ кæндзæнæнцæ мæнæ уæхæн рæнгъитæ:
Хор райгурдæй, — æ гъæбеси
Æ бæдоли арв узта…
(6 фарс)
…Бонивайæн
Ласуй гъæди дарæс.
(46 ф.)
Хори цæсти мегъæ бакалдæй…
(182 ф.)
Адæймаг нæ фæййевгъаудзæнæй мæнæ аци æмдзæвгитæ дæр: «Раледзуй мæ уорс бæх», «Æрцудæй ихæсфедæн рæстæг», «Нæ фæгъгъæла уодзæнæн», «Мæйæ дæ рохс фазон» æмæ æндæртæ.
Фæцæй, рахгæдтай киунугæ. Фал ма дзæвгæрттæ дæ гъостæбæл азæлунцæ поэти æнахур дессаг исфæлдист нивтæ. «Бонивайæн» æй бæрæг ахсгиаг фæззинд нæ литератури.
Кæронмæ мæ зæгъун фæндуй уотæ: поэт Скъодтати Эльбрус дзæвгарæ исгъæздуг кодта нæ адæми монон культурæ…
Къибирти Амурхан,
поэт, Уæрæсей Федераций
финсгути цæдеси иуонг.
